2007 оны 1 сарын 30

Монгол Бадарчин 1-р аян. 20 дахь төр.

Бүгд Найрамдах Кени улс.

Кенийн хойд зүгээс төв рүү явдаг зам маш муу байснаас болж машины ачааны тэнхлэг эвдэрч, гагнуурчнаар гэмтлийг засуулахаар боллоо.

Эхний тосгон руу орох үед английн зэвсэгт хүчний цэргүүд ачааны тэрэгтэй хойд зүг цуваагаар хөдөлж байгаатай таарав.

Кени улс нь Английн хамгаалалтад байдаг юм болов уу.

Кенийн хойд нутагт нүүдэлчин болон суурин омгийнхон хоорондоо дайтаж эхэлсэн бөгөөд тэндхийн хүмүүс биднийг өмнө зүгт яаралтай хөдлөхийг анхааруулж байсан. Түүнээс гадна Кенийн зүүн хойд зүгт Сомалигийн зэвсэгт бүлэглэлүүд хил нэвтэрсэн тул тэднийг зогсоох гэж ийм их цэрэг хөдөлж байж магадгүй юм.

Нэгэн тосгоны машин засварын газар иртэл тэр хавийн бүх хүмүүс биднийг сонирхож тойрлоо.

Цагаан арьстнууд колоничлолын үеэс тэдэнд танил болсон харин хамт яваа монгол залуу гол анхаарлыг татаж байв.

Засварын газрын ажилчдаар гагнуулах боломж байна уу гэж асуутал: -Цахилгаан үүсгүүрт түлш байхгүй. Гагнуурын төмөр байхгүй гэлээ. Бид бензин, гагнуурын төмрийг нь гаргаж өгөв. Ганц юм гагнах гэж мансууруулах өвс хэрэглэсэн 7-8 хүн ажиллахаар боллоо.

Энэ нутагт нэгэн төрлийн мансууруулах үйлчилгээтэй өвс ургадаг бөгөөд ихэвчлэн жолооч нар холын замд гарахдаа зажилж явна. Тэр өвс нь кофетой адил сэргээдэг боловч, хэрэглэсэн хүнийг маш сонин хөндий харцтай, яг л “зомби”. Тэрхүү өвсөө завьжиндаа зууж, үнээ шиг байнга зажилна. Нүд нь хүрээгээрээ улайж, шүд нь ногоон туяатай болсон залуус янз бүрийн аргаар юм “туух” санаатай байгаа нь илт мэдэгдэж байсан тул бүх төхөөрөмжөө далд хийлээ.

Миний хэрэглэж байсан гэрлийг нэг нь гуйж аваад “гол гаргах” гэж байхад нь гүйцэж очоод буцаан авав.

Засвар маш болхи, удаан явагдаж байлаа.

Залуус яг юу хийж байгаагаа ойлгож байгаа юм болов уу гэмээр хөдөлж ядна.

Манай зарим машин засварын газар ч бас иймэрхүү байдагсан. Машинаа засварт үлдээвэл олон эд анги дутна. Юмыг сэтгэлээсээ хийнэ гэж байхгүй. Арга ядаад солонгос засварын газарт очно. Өөр улс орнуудад бас иймэрхүү хандлагатай хүмүүс байдаг юм байна даа гэж бодогдлоо.

Харанхуй болоход засвар дуусав.

Засварын залуус Дидиерийг тойрч зогсоод ажлын хөлсөө нэхэв. Хэдхэн юм гагнаад $200 гэхэд Дидиер хариу өгч чадахгүй байсан тул би очоод: –Юу гэнээ? 200$? Миний сарын цалинтай тэнцэх мөнгө байна. Би энэ экспедицийн санхүү болон аюулгүй байдлыг хариуцдаг хүн байна. Та нар яагаад ийм олуулаа байгаа? “Чи” гээд хамгийн нөлөөтэй гэж хэлж болохоор залууг заагаад) ганцаараа хүрээд ир. Гурвуулаа ярилцаж үнээ тохиръё гэлээ.

Монголд байхад иймэрхүү зүйл сурахаас өөр аргагүй байдаг шүү дээ! Харин европчуудад биднээс суралцах зүйл бас байгаа юм байна гэдгийг хэллээ.

Ганцаараа байгаа хүнтэй ярилцах илүү хялбар болов.

Би шууд $50 өгч, үүнээс илүүг төлж чадахгүй гэхэд

-Өө, яалаа гэж, ийм их ажил хийлгээд үү? гээд дээрэнгүй аястай дугарч эхлэв. Дидиер:

-Манай Амайтай тохир! гээд шууд надад бүх ажлыг даатгалаа. Би хүнд гаруудтай харьцаж сурсан тул өөдөөс нь тулж, нүд рүү нь эгцлэн харж байгаад:

-Бид бүх түлш, материал, цахилгааны зүйлийг гаргасан. Чи үүнийг авмааргүй байвал өгөхгүй байж болно шүү гэж өөртөө итгэлтэйгээр хэллээ.

Тэрээр сүргээс тасарсан ганц тугал шиг бусад руугаа харав. Бусад нь хэдэн төгрөг салгахын түүс болж, олсон мөнгөөрөө юу хийх тухай хэлэлцэн, тэсэн ядан хүлээж байлаа.

Дидиер: -За за дахиад $10 нэмье гэлээ. Би муу хүн, харин Дидиер сайн хүний дүрд орсон тул тэрээр зөвшөөрч $60-ыг авав. Уг нь хийсэн ажлын хөлсөнд $20 ч ихдэх байсан юм.

Машин дээрээ буцаж очтол Стивийг хэдэн залуус тойрч зогсоод элдэв юм шаналгаж байлаа. Харваас эвгүй царайтай, зэвүүн яриатай тэдэнд яаж үгүй гэж хэлэх вэ гэж арга ядан зогсох Стивийг хараад би:

– Стив! Асуудал байна уу? Машиндаа суу! Залуусаа юу болсон бэ? Би энэ экспедицийн санхүү, аюулгүй байдал хариуцаж байгаа хүн байна. Бүх асуудлыг надтай ярь гээд том дуугарч орхиход бүгд холдов.

Миний гарт том мод харагдаж байлаа.

Орой болгон зурагтаар нь гардаг, олон давхар байшин руу үсрээд хүрдэг, кун-фу зодолддог залуутай адил төрхтэй хүнтэй орооцолдох хүсэл тосгоны залууст байсангүй.

Африкийн хүмүүс намайг “аймаар кунпу” гэж боддог юм шиг санагдсан. Хаа явсан газар Ази царайтай л бол 10-20 залууг нэг дор нухдаг гэдэгт итгэсэн хүмүүс таарч байна.

Олон удаа аргагүй байдалд ормогцоо шууд давших арга хэрэглэж сурсан тул ямар ч айдасгүй, тэдэнтэй нүүр тулж асуудлыг эв эеэр зохицуулсаар байна.

Бид машиндаа суугаад цааш хөдөллөө. Харанхуй болох үед хүний нутагт том том дуугарсандаа дотор хүйт дааж байв.

Эндхийнхэн их хүлцэнгүй, бас аймхай юм байна. Гэхдээ байдал эвгүйдвэл асуудал яаж өрнөж болохыг сүүлийн үеийн мэдээллийн хэрэгслүүдээс та бүхэн харж байгаа байх. Ийм учраас тэднийг буланд гарцгүй шахаж болохгүй .

Хэрвээ өөртөө итгэлтэй байхгүй бол тэд дээрэлхэж, байдал бүр эвгүй болж магадгүй.

Чонон сүргийн хууль энд ч бас үйлчилнэ.

Энэ аялагчдын багт орсноос хойших хугацаанд анх удаа тэдэнд хэрэгтэй байж чадлаа даа гэж өөртөө баярлав.

Бид явсаар нэгэн аяллын кэмпэд хоноцгоов.

Жад барьсан Масай омгийн 2 залуу шөнөжингөө харуул хийж өнгөрөөлөө.

Өглөө тэдэнтэй уулзахад жадаа хэрхэн шидэж, яаж байлддаг тухайгаа надад ярьж үзүүллээ.

Бид өглөөнийхөө цайг уугаад аян замаа үргэлжлүүлэв.

Хэсэг явж байтал машины ачаа нөгөө гагнаасаараа салж жолоочийн тал руу хазайлаа.

Эхний машинаас хоцорсон тул Дидиер, Стив бид 3 гарч ачаагаа тэгшлэхээр буув.

Тосгоны хэдэн халтуурчдыг муу үгээр дурсав.

Ачаа зүүн тийш хазайсан тул Дидиер нөгөө талаас түлхэж, Стив бид 2 баруун талаас татаж тэгшлэх гэж оролдов.

Би шатны төмөр гишгүүр дээр сандаалтайгаа зогсож, ачааг өөр лүүгээ татаж эхлэх үед ачаа тэгширч, хормын төдийд 1 тонн жинтэй хүнд ачаа хөл дээр минь буулаа.

-Ааааааа!

Би өвчнөө тэсвэрлэж чадахгүй чанга хашхирсаар байв. Тэр хүнд даацын ачааг хөл дээр буулгасан тул хоромхон зуур –Яана аа, аяллаа яаж үргэлжлүүлнэ ээ. Хуруунуудаа таслуулсан ч гэсэн, тахир дутуу хүний тэрэгтэй ч болов үргэлжлүүлнэ дээ гэх мэт бодол эргэлдэж эхэллээ.

Стив гүйж ирээд -Яасан? гэхэд

-Май фингерс! гэж би хашхирч гарав. Англи хэлэнд гарын хурууг фингэрс, (fingers), хөлийн хурууг тоуз (toes) гэдгийг тухайн үед санасангүй.

Стив миний гар луу хараад –Хуруу чинь яасаан? гэж дахин дахин асуув.

Өвдөлтөөс болж би шоконд орж эхэллээ. Хэрвээ би гараа ачаанаас тавибал хойшоо савж толгойгоороо газар унах аюултай болов.

Хоёр найз маань байдлыг ойлгоод ачаанаас өргөж намайг гаргах гэж оролдсон ч дийлсэнгүй.

Бурхны ивээлээр бутан дундаас хаанаас ч юм нутгийн Масай омгийн залуус гэнэт гарч ирээд, ачааг нөгөө тийш нь түлхэхэд тусаллаа.

Би арайхийн нэг хөлөө гаргатал, бүх жин нөгөө хөлөн дээр бууж өвдөлт улам ихсэв. Хэр их хашхирснаа мэдэхгүй, лав намайг тэндээс гаргаж аваад машины хойд суудалд хэвтүүлэхэд хоолой сөөсөн байлаа.

Ослын дараа хөл хавдаж, хаана яаж гэмтсэн нь мэдэгдээгүй ч ил хугарал, цус алдалт байгаагүйд бага зэрэг тайвшрав.

Найзууддаа монголчууд маш их тэвчээртэй, зоригтой, дайчин хүмүүс байдаг  гэж ярьснаа санаж  өвдөлтөө нууж, шүдээ зуулаа. Стив өөрийн уудаг маш хүчтэй өвчин намдаагч эмээ надад давхарлаж өгөв. Бага зэргийн мансууруулах үйлчилгээтэй хүчтэй эм нөлөөлж, хэсэг хугацааны дараа би нулимстай нүдээрээ инээмсэглэлээ.

Нөгөө машин ирж намайг Найробийн эмнэлэг рүү яаралтай аваачъя гэхэд би -Зүгээрээ, өвчин намдаагчаар аргалъя. Та нар машинаа засаад нэг мөсөн бүгдээрээ хөдөлье гэлээ.

Бүгд санаа зовж, байн байн ирж миний биеийг асууж байв.

Кабинд хэвтэж байхад уулзаж, таарч байсан янз бүрийн хүний тухай бодол толгойд эргэлдэнэ.

ЗХУ-ын цэрэг Афганистан улсыг эзлэх үед Стив тухайн үеийн босогчид, өнөөгийн Аль Кайдагийн хүмүүсийг дайнд бэлтгэж байгаад шархадсан гэж ярьж байсан. Тиймээс л ийм хүчтэй өвчин намдаагч тогтмол хэрэглэдэг болжээ.

Өвдөлтөөс болоод намайг аварсан залууст баярлалаа гэж хэлэхээ мартсан байв.

Санасан бол ус ч болов өгөх байсан юм.

Бид ачаагаа түр аргалж тогтоогоод замдаа гарахаар болов. Машин гэмтэлтэй байсан тул цагт 80 км/цаг биш, 10 км/цаг хурдтайгаар шороон замыг тууллаа. Жаахан эвгүй замаар явахад л машины ачаа хажуугийн толинд хазайж харагдана.

Явсаар байгаад засмал замд хүрлээ.

Дидиер машинаасаа бууж засмал замыг үнэсэх үед тэр хавийн тосгоны хүмүүс цуглаж, сонжсон харцаар харж байв.

Би инээд алдсаар…

Нутгийн нэгэн залуухан охин 50 орчим настай Стив дээр ирж яриа өдлөө.

Нэг мэдэхэд бараг эхнэр нь болох юм гэнэ. Ядуу хүмүүс аргагүйдээ ингэдэг биз гэж бодлоо.

Бид явсаар Экваторын зурвас давсныг тэмдэглэсэн самбарын хажууд зогсож зургаа дарууллаа.

Дэлхийн өмнөд зурваст нэвтэрсэн тул ямар нэгэн өөрчлөлт гарах болов уу гэж бодно. Алга.

Цаг оройтсон тул Найроби /Кени улсын нийслэл/ хот руу орох нь аюултай гээд Кенийн хамгийн өндөр уулын бэлд гал түлж хонохоор боллоо.

Галын хажууд сууж байх үед нутгийн хэдэн халамцуу хүн ирж: –Сайн байцгаана уу? Бид энэ нутгийг хариуцсан дарга нар байна. Ямар нэгэн юм хэрэг болбол бидэнд хандаарай гэх боловч цаагуураа шил юм салгах гэсэн нь илт байв.

Бид тэднийг хайхрахгүй байсаар явууллаа.

Кенийн хамгийн өндөр уулын бэлд, байгальд унтаад сэрэх сайхан байв.

Найроби руу дөхөх тусам цөлөрхөг тал нь өөрчлөгдөж, газар тариалан хөгжсөн барууны загварын байшинтай хувийн эдлэн газрууд боллоо. Энэ бүсэд хөгжингүй орны шинж харагдана.

Өвчин намдаагч эм давхарлаж уусаар нийслэл хот руу орж ирээд “хол газар биеэ бодож, маш болгоомжтой яваарай” гэсэн гэрийнхнийхээ захиасыг мартаж, ийм хэцүү байдалд орсондоо өөрийгөө буруутгав.

Би өөрийнхөө төдийгүй, гэр бүл, найз нөхдийнхөө өмнө хариуцлагатай явах ёстой шүү гэдгээ дахин санаж, бие сэтгэлээ чангаллаа.

Хотын эмнэлэгт үзүүлж, яс цуурсан эсэхийг шалгуулах нь чухал бөгөөд хэрэв асуудал гарсан бол нэг хэсэгтээ энэ улсад байх нь ээ.